Minęło 15 lat, odkąd Steven Spielberg rozkazał Indianie Jonesowi odkurzyć swoją słynną fedorę i bicz, żeby powrócić na wielki ekran. No i co? Co się stało? Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki skończyło się na głupszej i mniej ekscytującej przeróbce poprzednich przygód Jonesa. Jednak otwierająca sekwencja wniosła coś nowego i ekscytującego do serii, dzięki pokręconemu odwzorowaniu zimnowojennej paranoi i Ameryki z lat 50. Oczywiście, dostaliśmy też tę słynną scenę, w której Jones (Harrison Ford) ocalał od atomowego wybuchu, schowawszy się w lodówce. Ale przynajmniej na jakiś czas mieliśmy przekonujące pole bitwy dla tego irytującego archeologa.

Akcja dzieje się w 1969 roku, tuż po tym, gdy ruch hippisowski zwiędł, a liczne prawa obywatelskie i przywódcy polityczni zostali zamordowani. Indiana Jones i Artefakt Przeznaczenia cały film Jamesa Mangolda mogli wykorzystać ten nowy kulturowy kontekst na wiele inspirujących sposobów. Niestety, poza jedną sekwencją pościgu, która odbywa się podczas ogromnego protestu antywojennego, i krótkim ukłonem w stronę lądowania na Księżycu, jedyne wskazówki, że przenosimy się do jednego z najbardziej burzliwych okresów w historii Ameryki XX wieku, to przekomiczne spodnie, noszone przez chrześniaczkę Indy’ego, Helenę (Phoebe Waller-Bridge), przez cały film. Okazuje się, że jedyną przeszłością, która obchodzi Tarczę Przeznaczenia, jest przeszłość własnych poprzedników.

Zgodnie ze schematem, film Mangolda rozpoczyna się w połowie lat czterdziestych XX wieku, gdy Jones wraz z innym zaufanym pomocnikiem, ojcem Heleny, Bazylem Shawem (Toby Jones), zamierza wejść na pokład nazistowskiego pociągu, który przewozi skradzione skarby z całej Europy. Po obiciu kilku nazistów i przebraniu się w ich mundury, Jones odkrywa włócznię Longinusa – ostrze, które rzekomo miało ślady krwi Chrystusa. Ale ku swojemu zdziwieniu natrafia na inny, potencjalnie bardziej potężny relikwiarz ukryty w pociągu. Nazywa się Antikythera i został stworzony przez Archimedesa ponad 2000 lat temu. Podobno posiada moc podróży w czasie, ale tylko wtedy, gdy obie połowy reliktu są połączone. Niestety, tylko jedną połowę posiada nazistowski fizyk Jürgen Voller (Mads Mikkelsen).

Znajoma fabuła filmu, gdzie Indy tropi lub unika nazistów w poszukiwaniu potężnego relikwiarza, który da im władzę nad światem, przede wszystkim służy do drapania naszej zbiorowej nostalgii za tą serią. Odświeżony Ford w prologu Indiana Jones i Artefakt Przeznaczenia to zdecydowanie najbardziej desperacka i oczywista próba przywrócenia dawnej chwały oryginalnej trylogii. Ale mamy tu także Ethanna Bergua-Isodore’a jako młodego Teddy’ego, który wkracza w uroczą rolę, wcześniej wypełnianą przez Ke Huy Quana jako Short Round w Temple of Doom. Pojawiają się też ślizgające się węgorze zamiast węży i powrót do Maroka, gdzie Indy spotyka starego przyjaciela Sallaha (John Rhys-Davies) oraz kolejną sekwencję pościgu, celowo nawiązującą do ikonografii egipskich scen z Raiders of the Lost Ark.

Przez swoje gigantyczne 154 minuty trwania, Indiana Jones i Artefakt Przeznaczenia przedstawia prawie wszystkie kultowe elementy muzyczne, wyraz twarzy i rodzaje postaci, które zdefiniowały serię Indiana Jones. Podczas podróży z USA do Maroka, Grecji i w końcu na Sycylię film stawia tło dla licznych, długich sekwencji akcji. Oczywiście, Mangold nie jest Spielbergiem, więc te długie pościgi nie są ani tak dynamiczne wizualnie, ani emocjonalnie poruszające jak te z pierwszych trzech filmów, a także przeładowane zbyt dużą ilością efektów specjalnych. Są one natomiast wydajne i pracowite, choć może to więcej niż można powiedzieć o wielu innych hollywoodzkich blockbusterach, ale nie wystarcza to, aby usprawiedliwić rozwlekłą narrację, która sprawia, że ten film trwa prawie 30 minut dłużej niż jakikolwiek poprzedni.

W przeciwieństwie do Królestwa Kryształowej Czaszki, Ford wygląda na to, że chce być tu obecny, nawet jeśli jest to tylko ostatni przypominek dla franczyzy. I z pewnością jest radość w widzeniu go w wieku 80 lat, wciąż wykonującego akrobacje i jednocześnie akceptującego ograniczenia swojego ciała. Niestety, jest to kolejna potencjalna nowa droga dla Artefaktu Przeznaczenia, która jest zahamowana i zamiast tego oferuje widzom jedną fanowską obsługę po drugiej.

W pewnym momencie filmu Mangolda, po tym jak Sallah smutno mówi: „Tęsknię za tym, że każdego ranka budziłem się z myślą, jaką wspaniałą przygodę przyniesie nam nowy dzień”, Jones z lekkim lekceważeniem odpowiada: „Te czasy minęły”. Podczas gdy twórcy filmu oczywiście liczą na widzów, którzy mają nostalgię taką jak Sallah do wielkich tłumów w kinach, większość z nas tylko gorzko uświadamia sobie, że te czasy faktycznie dawno minęły.

Premiera filmu Indiana Jones i Artefakt Przeznaczenia odbędzie się 30 czerwca.